Vandaag presenteren wij de Staat van Gezinnen 2025. Op 15 mei is het namelijk Internationale Dag van het Gezin. Voor de vierde keer op rij hebben wij ouders vragen gesteld over hoe gezinsvriendelijk Nederland is. Maar liefst 8.729 ouders reageerden op 74 vragen, waarvan 16 open vragen. Ze vertelde ons dat ze er echt even voor waren gaan zitten. Dat is ook te zien in de open vragen. In totaal kregen we 57.411 antwoorden op de open vragen. Graag zetten we de belangrijkste bevindingen, conclusies en aanbevelingen op een rij.
Lees hier de hele Staat van Gezinnen 2025.
Conclusie Staat van Gezinnen 2025
Nederland is voor veel gezinnen een goed georganiseerd en veilig land om in te wonen, met een ruim aanbod van voorzieningen en diensten. Toch ervaren ouders steeds vaker dat deze basis tekortschiet.
94% vindt Nederland een fijn land om als gezin in te wonen. Alle voorzieningen zijn er. Het is veilig en ten opzichte van andere landen goed geregeld. In 2024 vond 89% Nederland een fijn land om in te wonen. Ook het cijfer voor gezinsvriendelijkheid laat een stijgende lijn zien. Ouders geven Nederland in 2025 een 7,3 voor gezinsvriendelijkheid. In 2024 een 7,1.
De antwoorden van ouders laten echter ook significante uitdagingen zien, met name op het gebied van kosten, flexibiliteit en de balans tussen werk, gezin en zorg. Ouders maken zich zorgen over de toekomst van hun kinderen, beïnvloed door geopolitieke verhoudingen, de verharding van de maatschappij, veiligheid op straat, de invloed van sociale media en de woningmarkt. De polariserende en individualistische samenleving versterken dit gevoel verder. Ouders vragen zich af waar die ‘village’ is waar iedereen het over heeft. Ouders trekken zich terug in hun eigen bubbel op zoek naar steun of een bepaalde mate van veiligheid.
‘Het lijkt alsof er veel eilandjes zijn, mensen richten zich vooral op hun eigen gezin en er is weinig ruimte om het samen te doen. It takes a village, maar dat gevoel is er weinig meer.’
Werken is financiële noodzaak, geen keuze
Net als in voorgaande jaren laten de antwoorden zien dat ouders op zoek zijn naar een betere balans tussen werk en privé, met een sterke nadruk op financiële zekerheid, flexibiliteit en ondersteuning op verschillende gebieden. Ouders willen meer tijd met hun gezin doorbrengen, maar voelen zich verplicht om beiden te werken om aan financiële verplichtingen te kunnen voldoen. Dit resulteert in een gevoel van druk en een tekort aan gezinstijd.
Ouders staan hierdoor voor dilemma’s: meer werken om financieel rond te komen betekent minder tijd voor het gezin, terwijl ze de voorkeur geven om thuis te zijn voor hun kinderen. Ouders vragen zich af of ze nog wel financieel gezin kunnen zijn. Of ze wel voldoende financiën kunnen creëren om hun gezinsleven vorm te geven. De financiële ondersteuning van de overheid hierin wordt vaak als ontoereikend en onbetrouwbaar ervaren.
Voorzieningen ontoereikend
Nederland heeft een ruim aanbod van voorzieningen en diensten. Toch ervaren ouders steeds vaker dat de basis tekortschiet: voorzieningen zijn niet altijd toegankelijk, beschikbaar, duur en bieden niet overal de kwaliteit die nodig is. Er zijn te veel regels, professionals en instanties die elkaar niet weten te vinden, waardoor het systeem bureaucratisch, onduidelijk en ondermaats is. Het huidige systeem van voorzieningen sluit simpelweg niet goed aan bij de behoeften van ouders en gezinnen.
Het beleid van de overheid faalt door gebrek aan lange termijn visie en beleid in het adequaat ondersteunen van ouders. Hierbij worden de dure kinderopvang en de verlofregelingen (tekort en de vergoeding te laag) het meeste genoemd. Bovendien wantrouwen ouders overheidsinstellingen als gevolg van de toeslagenaffaire.
Prestatiedruk van ouders zelf
Opvallend is dat ouders voor het eerst spreken over de prestatiedruk die zij in hun ouderschap ervaren. Ondanks het feit dat ouders zich minder beoordeeld voelen dan eerdere jaren, ervaren ze zelf wel een gevoel van onvermogen om een goede ouder te zijn. Dit wordt veroorzaakt door de eisen aan het ouderschap die ze zichzelf opleggen, maar die hen ook door de maatschappij worden opgelegd. Ook social media spelen hierin een rol. Het perfecte plaatje dat geschetst wordt is onhaalbaar.
Ouders ervaren verder meer stress en zijn minder tevreden over de mogelijkheden hun gezinsleven vorm te geven zoals zij dat willen. De stijgende kosten, de druk op zichzelf en het ouderschap en de voortdurende zoektocht naar balans tussen werk, gezin en zorg maken hun leven ingewikkeld. Ze ervaren bovendien geen gezamenlijke verantwoordelijkheid in de ontwikkeling van hun kind. ‘Je hebt toch zelf voor kinderen gekozen’. Dit leidt tot onzekerheid, stress en onmacht.
Steun van familie en vrienden, maar niet van de maatschappij
Ouders geven aan zich gehoord en gezien te voelen door hun directe omgeving, vooral binnen familie en vriendenkring en ervaren daarin solidariteit. Een steunende omgeving kan bijdragen, merken ouders op. Maar het terugtrekken in de eigen sociale kring zorgt ervoor dat wij elkaar minder weten te vinden buiten die kring en minder oog hebben voor elkaar. De verbinding, het gevoel van samen verantwoordelijk te zijn voor elkaar, in de Nederlandse samenleving ontbreekt.
De ervaren beschikbaarheid van steun varieert sterk en is niet voor iedereen even toegankelijk. Het vinden van steun of de juiste professionele hulp is moeilijker geworden ten opzichte van vorig jaar. Ouders ervaren veel bureaucratie en hebben moeite om de juiste route naar hulp te vinden. Ouders benadrukken daarom de noodzaak van laagdrempelige ontmoetingsplekken waar ze elkaar kunnen ontmoeten en ondersteunen.
‘Mensen letten meer op elkaar dan dat ze voor elkaar zorgen. It takes a village to raise a child, maar niemand wil tegenwoordig nog zonder enige compensatie ook nog maar iets voor een ander zijn of doen.’
Dit zien we duidelijk terug in de analyse van gezinnen met een lager inkomen. Zij scoren op veel zaken onder gemiddeld. Ouders met een laag inkomen voelen zich nog minder gesteund en ervaren minder gezinsvriendelijkheid in hun omgeving. Hun antwoorden laten zien dat gezinnen met een lager inkomen het over de hele linie zwaarder hebben, zowel in het ervaren van solidariteit als in de toegang tot een sociaal vangnet. Zij scoren op veel zaken onder gemiddeld. Nederland is kennelijk een goed land om in te wonen voor gezinnen die het al goed hebben.
Politiek alleen met zichzelf bezig
78% vindt dat de politiek gezinnen en ouders niet goed vertegenwoordigen. De politiek zou een rol moeten spelen, maar ouders zijn zeer kritisch over de politiek: te populistisch en zelfgericht. Het ontbreekt aan een lange termijn visie, concreet beleid en daadkracht. Bovendien wordt de politiek als onbetrouwbaar ervaren. Het uitstellen van het nieuwe financieringsstelsel kinderopvang is hierin het laatste voorbeeld.
‘De maatschappij is erg individualistisch. Weinig oog voor anderen. En in een tijd van alles dat duurder wordt, doet de overheid precies niks.’
De politiek schenkt onvoldoende aandacht aan de uitdagingen van ouders en gezinnen. Ouders willen daarom actief betrokken worden bij beleid en besluitvormingsprocessen die hun gezin aangaan. Ze willen meedoen en meepraten zonder tussenkomst van experts, professionals en consultants. Simpel gezegd: ze willen een stoel aan tafel als het over hun gezin en de toekomst van hun kinderen gaat.
Conclusie: Sociale cohesie ontbreekt
Concluderend, het ontbreekt gezinnen in Nederland aan sociale cohesie. Het kunnen rekenen op de steun van een maatschappij en gemeenschap die meebeweegt, ondersteunt en luistert in alle aspecten van hun leven. Ouders missen een samenleving waarin gezinnen zich gezien, gehoord en geholpen weten. Ouders vragen zich af waar die ‘village’, die gemeenschapszin, is waar men het altijd over heeft.
‘Kinderen zijn noodzakelijk voor de toekomst van een samenleving. Toch lijkt het alsof Nederlanders kinderen zien als verantwoordelijk van eigen ouders, terwijl het gemeenschappelijk belang is dat we prettige gezonde kinderen grootbrengen.’
Aanbevelingen Staat van Gezinnen 2025
De belangrijkste aanbeveling op basis van de Staat van Gezinnen 2025 is: investeer in het versterken van sociale cohesie. Uit de data blijkt dat ouders onderlinge verbondenheid als bescherming ervaren tegen de onzekerheden en druk van het dagelijks leven. Ouders trekken zich terug in eigen bubbels en zoeken daar hun veiligheid. Ze missen daarin de samenleving als geheel. Hiervoor zijn een aantal acties noodzakelijk:
1. Structurele investeringen in democratisering van ouders
Sociale verbinding vraagt om beleid dat niet óver ouders spreekt, maar mét hen werkt. Zorg daarom voor directe inspraak van ouders op landelijk en lokaal niveau. Niet via consultants of professionals. Het ontbreekt aan overlegtafels, zowel landelijk als lokaal, aan betrokkenheid van ouders en gezinnen, waardoor beslissingen worden genomen zonder hun betrokkenheid maar met grote gevolgen voor de manier waarop ze hun gezinsleven kunnen inrichten. Hierbij is het van belang dat iedereen mee kan doen, ongeacht achtergrond, beperking of gezinssituatie.
2. Structurele investeringen in ontmoetingsplekken en lokale netwerken
Sociale cohesie begint in je eigen buurt en ontstaat door elkaar te ontmoeten. De kracht van de gemeenschap begint waar je elkaar tegenkomt. Creëer daarom ontmoetingsplekken en toegankelijke buurtactiviteiten voor gezinnen in wijken en dorpen, waar ouders ervaringen kunnen uitwisselen. Benut hiervoor vooral de plekken waar ouders komen, zoals in de kinderopvang, op school, in de bibliotheek of sport- en muziekvereniging.
Investeer in de versterking van lokale netwerken waarin gemeenten, maatschappelijke organisaties en ouders samen verantwoordelijkheid nemen. Dit vraagt om een financiële basis om de lokale inzet van de gemeente mogelijk te maken. Steeds vaker zien we echter dat geld gekort wordt om dit soort initiatieven te stoppen. Benut een deel van het jeugdzorgbudget voor deze preventieve initiatieven.
3. Sociale infrastructuur versterken
Ouders leunen op de expertise van professionals, maar wanneer deze professionals onvoldoende samenwerken of geïsoleerd opereren, wordt het beoogde resultaat niet bereikt. Ook wanneer ouders deze professionals niet kunnen vinden of worden belemmerd door bureaucratie en regelgeving, wordt het doel niet gerealiseerd. Verbeter daarom de sociale infrastructuur in gemeenten tussen scholen, kinderopvang, sportverenigingen, JGZ en sociaal werk om ouders en kinderen beter te kunnen ondersteunen.
Verwijder belemmeringen die gezamenlijke initiatieven in de weg staan. Investeer als organisaties in het partnerschap met ouders. De overheid kan ook de samenwerking tussen de verschillende departementen versterken en interdepartementaal naar gezinnen kijken en hier gezamenlijk beleid op formuleren. Formuleer gezamenlijke acties in een ouderschapsagenda om gezinnen beter te ondersteunen in het belang van de kinderen.
3. Ondersteunend beleid realiseren
Ouders hebben behoefte aan ondersteunend beleid dat niet zwalkt elke keer dat er geld gevonden moet worden. Ouders zijn op zoek naar een betrouwbare overheid die zijn beloftes nakomt en inspeelt op de behoefte van ouders en kinderen. Zorg voor inclusieve, toegankelijke, passende voorzieningen voor alle kinderen. Overzichtelijke klassen, goed passend onderwijs, kinderopvang voor alle kinderen, een landelijke gezinspas, stop de loonkloof, beleid op social media, 100% betaald verlof, duidelijke informatie, meerouderschap mogelijk maken, minder bureaucratie, meer vertrouwen, 1 casemanager niet 70, …
Er is veel te doen volgens ouders in de Staat van Gezinnen. Start met het opstellen van een ouderschapsagenda waarbij alle ministeries betrokken zijn. Ga aan de slag en monitor en evalueer beleid op sociale cohesie, aan de hand van indicatoren zoals vertrouwen en solidariteit.
4. Begrip op het werk
Ouders hebben op het werk behoefte aan flexibiliteit en begrip. Dit kan in verschillende levensfases van ouder en kind verschillen. Hiervoor is het gesprek voeren op de werkvloer over werk en gezin cruciaal. Werkgevers kunnen oudervriendelijk beleid en een gesprekscyclus opstellen met vaders en moeders. Dit is een investering in personeel dat zich altijd terug zal betalen in de daling van de verzuim- en burn-out cijfers.
Onze reactie
De Staat van Gezinnen 2025 maakt pijnlijk duidelijk dat ouders behoefte hebben aan steun. Het feit dat 8.729 ouders reageerden laat duidelijk zien dat ze gehoord willen worden. Ze willen meepraten. Ze willen een betere toekomst voor hun kinderen en rust voor zichzelf. Dat vraagt wat van ons allemaal. We kunnen die village zijn. Dat begint met een simpele begroeting op straat. Even de deur openhouden voor een ouder met een kinderwagen. Oog hebben voor elkaar. De politiek heeft echter de belangrijkste rol door het faciliteren van sociale cohesie, door het steunen van ouders en kinderen. Door een ouderschapsagenda op te stellen en ouders en gezinnen daadwerkelijk te ondersteunen.
Wij gaan door met ons werk en proberen waar we kunnen de sociale verbinding, de uitdagingen van ouders en daarmee de stem van ouders op de kaart te zetten. Dat doen we samen met onze denktank bestaande uit ruim 6.000 ouders. Dat doen we met onze partners Nederlands Centrum Jeugdgezondheid, Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang, WIJ en alle anderen die samen met ons de handschoen op willen pakken. We komen graag langs om te kijken hoe we dit samen kunnen doen.
We hebben de Staat van Gezinnen 2025 geschreven met een lach en een traan. De verhalen van ouders hebben ons geroerd en het heeft ons nog meer energie en passie gegeven om door te gaan. De grote response maakt duidelijk dat er echt wat leeft onder ouders. De Staat van Gezinnen, die nu voor ligt, was pas het begin. We gaan nog verder kijken wat ouders hebben gezegd. Er zullen dus nog addenda volgen.
Stichting Voor Werkende Ouders
Ouders laten hun stem horen. Ze maken zich zorgen over de toekomst van hun kinderen. Zo laat ook de Staat van Gezinnen 2025 zien. Wij denken dat het makkelijker kan, beter moet. Hierin speelt iedereen een rol, de politiek, de maatschappij, werkgevers, de media en ouders zelf. Wij lobbyen hiervoor. Wij laten de stem van ouders horen. Wij vertegenwoordigen ruim 20.000 ouders in Nederland. Daarnaast helpen we ouders met simpele tips en tools op Wat Ouders Willen Weten en TijdBaas. Ruim 6.000 ouders denken met ons mee in onze denktank.
