Oplossingen voor gezinnen

Wij dragen graag oplossingen voor gezinnen aan. We constateren in de Staat van het Gezin dat deze oplossingen noodzakelijk zijn om gezinnen te ondersteunen. Samen met gezinnen en partners komen we tot deze oplossingen voor gezinnen. We zullen ze ook blijven updaten als we nieuwe hebben bedacht of als we een uitdaging hebben opgelost. Dus heb jij oplossingen voor gezinnen? Of juist een uitdaging waar je een oplossing voor zoekt, laat het ons weten!

Wij gaan met deze oplossingen voor gezinnen op pad om het makkelijker te maken. Zo gaan we naar de betrokken ministeries, naar de Tweede Kamer, naar werkgevers, naar de media en naar de polder.

1. Brede blik op gezinnen

Nederland kent geen gezinsbeleid. De laatste stamt uit 2008. Sterker nog, alle afdelingen die met gezinnen te maken hebben zijn verspreid over diverse ministeries. Om gezinnen te ondersteunen in al hun fases, van de 100 dagen voor conceptie tot het overlijden van opa en oma, is een brede blik en samenwerking noodzakelijk. Bij elke afweging, bij elke stap, bij elk nieuw beleid moet nagedacht worden wat de gevolgen voor gezinnen zijn. Ondersteunt het hen in tijd en/of geld om werk, gezin en zorg makkelijker te combineren? Wat is de impact op alleenstaande ouders, voor mantelzorgers, regenboog gezinnen? Wat betekent het voor kinderen, nu en later?

Oplossingen:  Gezinsbeleid

Als we gerichter weten waardoor het leven van gezinnen makkelijker gemaakt kan worden, met minder kans op ziekte/uitval, (vecht-)scheidingen, armoedeval, genderkloof, dan kan je passend beleid maken. Jaarlijks onderzoek onder gezinnen is hiervoor noodzakelijk. Op basis hiervan maak je gezinsbeleid inclusief generatietoets voor elk nieuw beleidsvoorstel wat gezinnen raakt.

2. Stel KindOntwikkeling centraal

Kinderopvang zoals wij die nu kennen, kent een aantal problemen:

• Het financieringsstelsel is te complex. 
• Kinderopvangtoeslag stimuleert niet om meer te gaan werken, waardoor vooral vrouwen niet meer gaan werken. Terwijl er een tekort is op de arbeidsmarkt.
• De meerwaarde van de kinderopvang wordt onderkend. Het is meer dan een arbeidsmarktinstrument.
• De moederschapscultuur zegt nog steeds: je brengt je kind toch niet naar de kinderopvang?

Het kent echter ook veel mooie aspecten:

• Het vergroot de gelijke kansen van kinderen.
• De kwaliteit van Nederlandse kinderopvang is goed. Behoort zelfs tot de beste van Europa.
• Kinderopvang is goed voor kinderen blijkt uit internationaal onderzoek.
• Kinderen leren spelenderwijs. Kinderen en hun ouders op hun werk krijgen de kans om zich te ontwikkelen.
• Ouders hebben keuzevrijheid in waar en wanneer ze hun kinderen brengen.

Oplossing 1: Maak kindontwikkeling gratis voor ouders (of tegen een lage vaste vergoeding)

Weg met het woord opvang. Investeer in kinderen en ouders door te investeren in kindontwikkeling. Kindontwikkeling is kosteloos of tegen een lage vaste vergoeding omdat het een maatschappelijk belang dient, de ontwikkeling van het kind en de bijdrage die ouders kunnen leveren aan de economie. Kinderen met een lage sociaal economische status of een taalachterstand worden minimaal 2 volle dagen verwacht bij een organisatie van hun keuze om de kansen van de kinderen te vergroten. Op termijn, als het aanbod, volstaat gaan alle kinderen naar de opvang of je ouders nu werken of niet.

Alle pedagogisch professionals zijn VE geschoold waardoor de kwaliteit verder omhoog gaat. Dit kan middels de SLIM regeling toegankelijk worden gemaakt en moet een standaard onderdeel worden in de opleiding tot pedagogisch professional.

Ouders hebben zo ook meer financiële ruimte om goed voor hun kinderen te zorgen doordat zij de hoge kosten voor de kinderopvang niet hoeven te betalen en hun koopkracht aanzienlijk verbetert. Koopkracht die tevens ingezet kan worden voor een verdere verbetering van de kwaliteit van leven (gezond eten, sport, culturele uitjes, vakantie) en daarmee een gezonde ontwikkeling van kinderen. 

Misschien wel het belangrijkste: Alle kinderen krijgen gelijke kansen en beginnen op hetzelfde niveau op school. Met andere woorden kindontwikkeling gun je ieder kind.

Kindontwikkeling is onderdeel van een groter geheel waarbij ook onderwijs en jeugdgezondheidszorg hand in hand gaan in het belang van het kind: OKE, Ontwikkeling Kind Educatie.

Oplossing 2: Pedagogisch partnerschap
Wij pleiten er tevens voor om te investeren in het vak pedagogisch professional zodat ouders samen met hen kunnen kijken naar de ontwikkeling van het kind. Een goede relatie tussen de twee kan leiden tot een steun in de rug voor ouders, een goede begeleiding van ieder kind en een pedagogisch partnerschap tussen ouder en pedagogisch professional. Stel eisen aan het curriculum van de ROC’s. Momenteel is oudercommunicatie bijvoorbeeld nauwelijks/geen onderdeel van het curriculum. 

3. Onderwijs anno nu

Het knelt op verschillende plekken in het onderwijs. Tijdens de coronacrisis maar ook daarvoor al schuurde het onderwijs. Het lerarentekort, de werkdruk, grote klassen, de kwaliteit, de aansluiting bij de belevingswereld van kinderen, ouderbetrokkenheid, kansenongelijkheid, geen optimale samenwerking kinderopvang en onderwijs, gebrek aan digitaal onderwijs,… de lijst is lang. 

Ouders geven ook de volgende knelpunten aan:

• Ouders komen in de knel door de huidige schooltijden en vakanties in combinatie met hun werk.
• Kinderen tussen 10-14 gaan niet meer naar de opvang, maar zijn ook nog te jong om alleen thuis te blijven. 
• Kinderen die meer uitdaging nodig hebben, kunnen niet terecht in het reguliere onderwijs. 
• De druk op presteren en cijfers is enorm toegenomen waardoor kinderen meer stress ervaren. 
• Het aantal privé-scholen, bijlessen en huiswerkbegeleiding is sterk toegenomen, wat de kansenongelijkheid verder vergroot. 
• Tegelijkertijd neemt het aantal kinderen dat goed kan lezen en schrijven af.
• Goed zijn in 1 specifiek vak, maar slecht in een ander heeft invloed op het diploma wat je behaalt. Een gemiste kans voor onze economie en maatschappij.
• Door het dalende geboortecijfer komen scholen in de problemen omdat ze te klein worden.

Oplossing: Investeer in onderwijs

Laten we het moment gebruiken om nu verder te bouwen.

• Investeer in de samenwerking tussen school, kinderontwikkeling (kinderopvang) en jeugdgezondheidszorg. Maak hem OKE op 1 locatie. Haal barrières weg. Laat BSO-medewerkers werken op school. Zij kunnen zich richten op de sociaal-emotionele en motorische ontwikkeling van kinderen. Leerkrachten kunnen zich richten op het cognitieve werk. Hiermee verminder je de werkdruk en hebben BSO-medewerkers langere contracten. Zorg ervoor dat de jeugdgezondheidszorg ook in hetzelfde gebouw zit. Hiermee komen andere locaties vrij voor bijvoorbeeld woningbouw en kan je bezuinigen op huisvestingskosten. Maar het allerbelangrijkste: je creëert een plek waar alles samenkomt in het belang van het kind. Ouders kunnen terecht voor alle vragen op een plek waar ze toch al komen. Je creëert een community rondom het kind. Ook sport, muziek en spelverenigingen kunnen aansluiten.
• Maak een nieuw curriculum dat voldoet aan de eisen van deze tijd.
• Neem ouders serieus als expert van hun kind. Zet ze niet weg als zeikerd, maar investeer in communicatie en pedagogisch/educatief partnerschap met ouders.
• Investeer in kleinere klassen.
• Verminder de studiedruk. Werk aan de mentale gezondheid van jongeren.
• Geef zelfverdedigingsles op middelbare scholen in het kader van zelfvertrouwen en veiligheid op straat.
• Maak werk van het maatwerkdiploma. Als je goed bent in wiskunde en niet in Duits, kan je met je VWO niveau wiskunde gaan studeren, zonder afgerekend te worden op je onvoldoende voor Duits.

4. Op het Werk

Op het gebied van werk is er veel te zeggen.

• Steeds meer ouders hebben behoefte aan nieuwe, flexibele werkvormen om werk, gezin en zorg te verdelen omdat ze niet zien hoe ze twee volle vaste banen moeten combineren met een gezin waarvan het dagritme en de tijden van de kinderen heel anders zijn. 
• Het verschil in het aantal betaalde uren tussen vrouwen en mannen is nog steeds substantieel. 50% van de vrouwen is niet financieel onafhankelijk (waarbij de grens van financiële onafhankelijkheid al bij 1200 euro per maand ligt). Bij een eventuele scheiding lopen vrouwen gemiddeld tegen een koopkrachtverlies van 25% aan versus 0,2% koopkrachtverlies van mannen. Terwijl kinderen vooral bij de moeder verblijven na de scheiding. De armoedeval is daarmee ook voor de kinderen van grote invloed.
• Daar komt bij dat kinderopvang in Nederland voor tweeverdieners duurder is dan in vergelijkbare landen. Als je aan de knop kindontwikkeling draait en dit goedkoper maakt dan heeft dit direct effect op de economische zelfstandigheid, maar liefst een stijging van 3,1%-punt. 
• Burn-out percentages zijn hoog door de grote druk om werk en zorg te combineren. Nederland kent een grote werknemerscultuur: je bent alleen een goede medewerker als je werk altijd af is. In combinatie met de Nederlandse moederschapscultuur (je bent alleen een goede moeder als je voor je kind zorgt) zet dit ouders in een onmogelijke spagaat.

Het spreekt voor zich dat dit ouders behoorlijk kwetsbaar maakt. Bij uitval, ziekte (kind, partner, ouders) en economische schommelingen of crisis is er voor een deel of het geheel van het inkomen geen vangnet. De rekening die financiële stress met zich meebrengt is hoog en zorgwekkend voor kinderen. Financiële onzekerheid is bovendien een grote factor in scheidingen, armoedeval en mishandeling.

Oplossing: Geef werkende ouders ruimte

Maak werk van volledig betaalde verlofregelingen. Afgelopen jaren is het partnerverlof gelukkig aangepast van 2 dagen naar 6 weken, maar tegen een 70% salarisvergoeding is dit voor veel ouders niet aantrekkelijk genoeg, zeker niet in de duurste fase van hun leven. 

Investeer in een gezinsvriendelijke cultuur op de werkvloer waarbij gezin ook een plek heeft op het werk. In vacatures wordt gevraagd om geen 9-tot-5 mentaliteit te hebben waardoor ouders om 21 uur nog de laptop open doen. Vraag in elk functioneringsgesprek: Hoe is het thuis? Lukt het om werk en zorg te combineren? Waar heb je behoefte aan? 

Als we iets geleerd hebben van de coronacrisis is dat thuiswerken heel goed mogelijk is. Voer met beide ouders het gesprek aan de werkgeverstafel wie wat gaat doen als het kind er is. Niet alleen met de moeder. Vraag aan haar of haar partner ook naar huis gaat als het kind ziek is.

5. Ouderschap op de kaart

Even wat cijfers:

• 1 op de 3 ouders ervaart de druk van het ouderschap als te hoog
• 1 op de 9 kinderen groeit op in armoede. 
• Meer dan 100.000 kinderen in Nederland worden mishandeld. 
• Bijna 40% van de huwelijken strandt, waarvan 1 op de 5 wordt gekwalificeerd als vechtscheiding. 
• Alleenstaande ouders maken een armoedeval bij de scheiding met alle gevolgen van dien voor de kinderen. 

Gekscherend wordt gezegd dat je geen handleiding bij de geboorte van een kind krijgt terwijl het misschien wel het belangrijkste is wat je ooit zal doen. Elke ouder wil het beste doen voor zijn kind. Maar ouders kampen naast trots en geluk ook met vragen, schuldgevoelens en onzekerheden. Ze  weten alleen niet waar ze naar toe kunnen of durven het niet te vragen. Dit maakt ouderschap kwetsbaar.

Dan worden ouders ook nog geconfronteerd met de oudermaffia. Wie kent ze niet? Ouders, collega’s, op het schoolplein, borstvoeding,… Ouders worden de maat genomen. ‘Ga jij 4 dagen werken? Geef jij geen borstvoeding? Ga je nu al naar huis, parttimer?’ De meetlat langs ouders is hard en hoog. De Nederlandse moederschapscultuur, ‘je bent alleen een goede moeder als je er voor je kinderen bent’ heeft invloed op de arbeidsparticipatie, gezondheid en financiële onafhankelijkheid van vrouwen.

Ouders staan er bovendien vaak slecht op. Ze voeden hun kinderen op als prinsjes of prinsesjes. Ze worden ervaren als of voelen zich ‘zeikerds’ als het om hun kind gaat. Of als het om kwetsbare kinderen gaat als de ‘boeman’.

Oplossing: ouderschap op de kaart

Om ouders de plek te geven die ze nodig hebben om hun kind beter te ondersteunen zijn een aantal simpele oplossingen voor handen:

• Om ouders gelijk een goede start te geven zouden zij bij de aangifte op het gemeentehuis een ouderinformatieboekje moeten krijgen met lokale en landelijke regelingen. Hierbij kan gedacht worden aan het wijkteam, lokale oudercafe’s, verlofregelingen, Nibud en Wijzer met Geldzaken.
• In gesprekken met ouders op school, consultatiebureau, JGZ of huisarts moet stil gestaan worden bij de ouder. Hoe is het met je? Lukt het? Welke vragen heb je? Zet ouders centraal als begeleider en expert van hun kind.
• Ditzelfde geldt voor werkgevers. Ook aan de werkgeverstafel moet aandacht worden besteed aan de rol als ouder in het kantoortafelgesprek. Werk aan een gezinsvriendelijke cultuur. Dit werkt twee kanten op. Ouders krijgen meer ruimte om werk en zorg te combineren en werkgevers krijgen tevreden en gezonde werknemers.
• Investeer in het keukentafelgesprek. Wie doet wat? Wie gaat er naar het consultatiebureau? Wie werkt er wanneer? Wat vinden wij belangrijk in onze opvoeding? Leg het vast in een ouderschapsplan.
• Maak werk van de oudermaffia. Een cultuurverandering is noodzakelijk om de deeltijdcultuur te doorbreken, om van de nare opmerkingen af te komen die schuldgevoelens in de hand werken. Om ze te bestrijden en aandacht te vragen voor ouderschap pleiten we voor een brede campagne in het verlengde van #doeslief.

6. Ondersteun gezinnen

Ouders moeten tegenwoordig werken om rond te komen. De bestaanszekerheid staat onder druk. Terwijl financiële geldzorgen een grote impact hebben op ouders en kinderen. Er is in Nederland behoorlijk veel om op terug te vallen, maar het zijn veel verschillende regels bij verschillende instanties. Ouders zijn niet bekend met al deze regelingen of weten de juiste weg niet te vinden. Bovendien moet je overal bewijzen dat je in armoede leeft en dat neemt vreselijk veel schaamte met zich mee.

• Zorg voor parkeerplaatsen voor jonge gezinnen bij alle overheidsinstellingen. Dat maakt het makkelijker uitstappen met een maxi-cosi.
• Zorg in de horeca voor verschoningskussens op een openbare plek, niet alleen op de damestoilet.
• Verzorg lokale ontmoetingsplekken voor ouders. Organiseer laagdrempelig het kopje koffie waar gezinnen elkaar kunnen ontmoeten, waar ook professionals (vanuit consultatiebureau’s, gemeente of wijkteam) beschikbaar zijn. Dit kan gemakkelijk bij OKE.

Stichting Voor Werkende Ouders

Marjet is directeur van stichting Voor Werkende Ouders. Wij denken dat het makkelijker kan. Hierin speelt iedereen een rol, de politiek, de maatschappij, werkgevers, de media en ouders zelf. Wij lobbyen hiervoor. Wij vertegenwoordigen ruim 15.000 ouders in Nederland. Daarnaast helpen we ouders met simpele tips en tools op Wat Ouders Willen Weten en TijdBaas. Ruim 900 ouders denken met ons mee in onze denktank.